Sámediggi 2013: Sartnit

Mun sávan Sámediggái buresboahtima ovddasvástideaddji daguide ja sávan dan šaddat ávkin sámi álbmogii ja min riikii.

Sámediggi lea dehálaš ovddideaddji min oktasaš servodahkii. Sámediggi lea barggustis bokte váikkuhan dasa ahte sámi kultuvra, giella ja servodateallin leat šaddan gievrrabun ja nannoseabbon.  

Sámedikkis lea dehálaš servodatdoaibma. Dat lea guovdilis gulahallanguoibmi go stáhta eiseválddit hábmejit sámepolitihka.  

Ráđđádallamiid bargovuohki lea mielddisbuktán ahte gulahallamat Sámedikki ja eiseválddiid gaskka čađahuvvojit struktuvrralaš vuogi mielde, ja olu departemeanttat váldet dávjá oktavuođa Sámedikkiin. Dáinna lágiin ovttasbarget Sámediggi ja eiseválddit gávdnat buriid čovdosiid boahtteáiggi hástalusaide. Lea dehálaš sihkkarastit ahte sámi jietna gullo, ja ahte eiseválddiin lea nu buorre vuođđu go vejolaš dahkat mearrádusaid.

Nie lea maiddái báikkálaš dásis. Sámegiela hálddašanguovlu stuorru. Dál lea viidon ođđa gielddaiguin ja  Sámediggi lea singuin dahkan ovttasbargošiehtadusaid. Ovttasbargošiehtadusat leat mávssolaččat sihkkarastit ahte báikkálaš ja guovlulaš eiseválddit láhčet dilálašvuođaid sámi ássiide.

Servodat rievdá, nu maiddái eamiálbmogiid dilli. Dál ásset olu sápmelaččat gávpogiin ja stuorit čoahkkebáikkiin. Sihke ovttaskas sápmelažžii ja sámegillii ja kultuvrii lea dehálaš ahte mii váldit dán dili duođas. Buorre sámegiela oahpahus skuvllas lea mávssolaš – leš dál Kárášjogas vai Bergenis. Lea maid dehálaš ahte gávdnojit čoahkkananbáikkit gos sápmelaččat besset geavahit gielaset ja kultuvrraset.

Romssas lea dál dahkkon ovttasbargošiehtadus Sámedikki ja Romssa gieldda gaskka mii Romssa sámiide galgá addit buriid rámmaeavttuid. Mun dieđán ahte Sámedikkis lea oktavuohta maiddái eará gávpotgielddaiguin vejolaš ovttasbargošiehtadusaid birra .

Máhttu ovddida diđolašvuođa ja áddejumi. Ovdagáttut sápmelaččaid ektui gávdnojit ain, ja  geavahuvvojit garra digaštallamiin go lea sáhka sámi vuoigatvuođain.

Go sámi jietna gullo servodatdigaštallamis, de dat lea mielde eastadeamen ovdagáttuid, buorida máhtu sápmelaččaid birra ja lea mielde ovddideamen buorre ságastallama. Sámediggi, bellodagat geat leat mielde Sámedikkis ja organisašuvnnat, leat váikkuhan dasa ahte sámi jietna dál gullo  dávjjibut  almmolaš digaštallamiin.

Lea maiddái dehálaš rápmot sámi dáiddáriid ja kulturbargiid mávssolaš doaimmaid ovddas maid bokte sii leat mielde nannemin sámi identitehta . Sin doaimmaid bokte mii oahpásmuvvat, ja sáhttit čevllohallat, dáinna osiin min kultuvrras.  Sámi filmmat, musihkka ja eará ovdanbuktinvuogit leat dehálaččat ovdánahttimis diđolašvuođa ja áddejumi sámi kultuvrii.

Gielat leat dehálaš oassi min oktasaš kulturárbbis. Ja sámegielat leat dehálaš kulturguoddit. Olu sápmelaččat dovdet noađđin go sii eai leat beassan mánnán oahppat eatnigielaset. Danne lea dehálaš fuolahit ahte sii geat háliidit oahppat giela, ožžot vejolašvuođa dan dahkat.

Lea illudahtti go sámi giellaguorahallan 2012 čájeha ahte ealáskahttin áŋgiruššamis lea leamaš ávki. Eiseválddit deattuhit ahte sámegielaid ealáskahttindoaimmat galget oažžut buriid rámmaeavttuid, earret eará Sámegielaid Doaibmaplána čuovvoleami bokte.

Muhto giellaealáskahttin ii ollašuva dušše mearrádusaiguin. Olu áŋggirdeaddjit leat oppa eallinagi garrasit bargan sámegielaid nannemiin – ja sin bargu lea leamaš hirbmat ávkkálaš. Go eanet ja eanet nuorat hupmet lullisámegiela ja julevsámegiela, de dáin gielain lea boahtteáigi.

Ovttasbargu eará davviriikkaiguin ja Ruoššain lea mávssolaš sihkkarastimis oadjebas boahtteáiggi boahttevaš sámi buolvvaide.

Sámeministariid ja Norgga, Ruoŧa ja Suoma sámediggepresideanttaid ovttasbarggu bokte leat mii vuoitán positiivvalaš vásáhusaid. Sámediggi lea mielde váikkuheamen ahte eamiálbmotáššit meannuduvvojit Árktalaš ráđis ja Barentsovttasbarggus.

Maiddái riikkaidgaskasaš áŋgiruššamis lea Sámediggi mielde nannemin eamiálbmogiid vuoigatvuođaid.

Sámedikki doibmii leat stuora vuordámušat boahtte njeallje jagi. Dis leat olu dehálaš doaimmat vuordimis.  Mus lea luohttámuš dasa ahte Sámediggi  meannuda áššiid sámi álbmogii buoremussan.

Ipmil buressivdnidivččii Sámedikki doaimma ja daiguin sániiguin raban 7. Sámedikki.