Lidteratuvretååge ruevtiegeajnosne

Gaajhke daate perrongesne Bådåddjosne eelki tsåahka 08.00 daan aereden.

- Im maehtieh mov uvte vuejnedh aktem jieledem bielelen gærjah, Kronprinsessa sov rïhpestimmiehåalemisnie soptsesti. Maanabaelien raejeste dle naaken munnjien lohkeme, jïh manne nuepiem åådtjeme dan tjiehtjielasse tjaangedh gusnie fantasije jeala. Åadtjodh lohkedh, doh sisnjeles guvvieh mah sjugniesuvvieh gosse lohkeminie, doh domtesh mah jijhtieh – leah mannem dovne buerebe, vijsiesåbpoe jïh vielie ussjedihks almetjinie dorjeme.

Daennie feelemisnie Kronprinsessa sæjhta sov lohkeme-aavoem jïh sov bööremes gærjadååjresh juekedh- jïh mubpide skreejrehtidh sijjen dååjresh juekedh.

#Maanalidteratuvre

Maanalidteratuvre lij aamhtese gosse Lidteratuvretååge Fausken gåajkoe bööti. Perrongesne golme maanah mah sïjhtin sijjen tjaebpemes gærjah juekedh. Doh luhkiegöökten jaepien båeries maanah Kristine, Eirik jïh Hanne lin veeljeme ”Hei det er meg!”, ”Jada Jada” jïh Astrid Lindgrenen ”Mio min Mio”.

Kronprinsessa lohki aktede dejstie Lindgrenen mubpijste klassihkerijstie, Brødrene Løvehjerte, jïh soptsesti guktie satne gærjide vuartasji gosse lij maana:

- Gosse lim onne dellie aktene jïjtse veartenisnie veasjoejim. Ij maanagiertesne, jallh skuvlesne, men mov åejjien sisnie.

Jiekie Melker, Tommy jïh Annika, Pippi, Mormor, gaektsie maanah jïh Aurora lin gaajhkesh åehpies gaagkoeh Kronprinsessan veartenisnie. Men- ellen daamtajommes dle mov bööremes voelpe lij Knerten, jïh mov lij akte stoerrevïelle mij skuvlesne veedtsi jïh akte tjidtjie mij eelki aktene bovresne barkedh. Mov rïektes tjidtjie lea iktesth dïhte vihkielommes almetje orreme mov jieliedisnie, dïhte mannem meatan veelti gærjaj veartenen sïjse.

Gærjagåetievåågnesne gaajhkesh meehtin aktem tjoejetjoehpem govledh gusnie Kronprinessan tjidtjie, frovve Tjessem, Knerten låhka.

#Noerelidteratuvre

Rognanisnie aamhtese lij noerelidteratuvre. Ij lij seamma jïjnjh hijven gærjah mah lin joekoen noeride tjaalasovveme gosse Kronprinsessa byjjeni, soptsesti. Dan åvteste dle Kronprinsessa Mette-Marit varke eelki vielie ”geerve” gærjah lohkedh:

- Tjaebpies nyjsenegaagkoeh gærjaj sistie njulhtjin. Dah nyjsenæjjah sjïdtin mej vööste manne meehtim bæjjese vuartasjidh, jïh ussjedidh akten biejjien dle edtjem manne seamma veaksehke jïh væjsehke sjïdtedh. Manne Åndenes hus lohkim jïh dan gellie nyjsenæjjah gaavnim mah jieledem sjugniedin, fuelhkieh sjugniedin, sijjen jïjtsh soptsesh sjugniedin. Manne ”Oda” råakim Kristianiabohemeste. Manne Julia råakim keisertïjjen Romesne, manne Dina råakim Noerhte-Nöörjesne jïh manne Kristin Lavransdatter råakim gaske-aaltarisnie. Dah mannem lïerin mij nyjsenen jielede lea.

Kronprinsessa Mette-Marit noeregærjaj bïjre soptsesti vïjhte noerigujmie perrongesne.

#Gieriesvoete

Gieriesvoete lidteratuvresne lij aamhtese gosse Lidteratuvretååge Måahvese bööti – dagke dïhte aamhtese man bïjre jeenjemes tjaaleme. Mejtie daate lea dan åvteste daate lea mijjen sisnjeles domtesi bïjre jïh lea mij akt man sisnie mijjieh maehtebe damtijidh, Kronprinsessa tjïertesti.

Akte dejstie Shakespearen sonettijste aaj govledi perrongesne – daate striengkies vïersehammoe mij lea dan lïhke ektiedamme gieriesvoetediktigujmie. Sonette 29 dïhte, maam Nordlanden teatere daan biejjien åehpiedehti, jïh mij naemhtie galhka:

  For thy sweet love remembered such wealth brings
   That then I scorn to change my state with kings.

#Nasjovnaalegærjagåetie

Goh gaajhkesh daejrieh dle Nasjovnaalegærjagåetien åejviegoevtese lea Måahvesne, jïh Kronprinsessa Mette-Marit perrongeste kröövvi jïh desnie guessine mïnni. Digitaale gærjah jïh digitaliseradimmie gærjijste lea akte vihkeles aamhtese laanten gærjagåatan, jïh Kronprinsessa aktem åehpiedehteme åadtjoeji Dehtie digitaale gærjagåeteste. Dïhte aaj nuepiem åadtjoeji ”digitaliseradimmielaajrojde” dåeriedidh gærjide, filmide jïh guvvide.

Dennie gaskesne dle programme perrongesne jåarhki, gusnie dorjehtæjja Frank Jørstad Terje Vigen åehpiedehti dejtie almetjidie mah lin desnie, jïh jazztrompetiste Arne Hiorth bealese spealadi.

#Åarjelsaemien

Mussere lij Lidteratuvretåågen minngemes tjöödtjestimmie daan biejjien, jïh daesnie åarjelsaemien gïele jïh lidteratuvre lin jarngesne.

Kronprinsessa Mette-Marit aktem vihth tjaelijem bæjjese lutnji mij lea vihkeles orreme sutnjien, jïh diktem Vindens Veier lohki maam Nils Aslak Valkeapää lea tjaaleme.

- Valkeapää mij akt joekoen vihkeles jieleden jïh eatnemen bïjre buakta. Goh mijjen hïejmem mijjen sisnie gaavnedh jïh veartenisnie bïjre jarkan. Dïhte vuesehte guktie eatnemen tjoevke, baaroeh jïh tjoejenassh maehtieh mijjem viehkiehtidh raeffiem gaavnedh gosse ibie buektehth dam mijjen sisnie gaavnedh. (…) Lidteratuvre pruvvieh bigkie kultuvrelle jïh nasjovnaale raasti dåaresth, jïh daah pruvvieh darjoeh guktie mijjieh jåerhkebe orre dajvigujmie mijjen sisnie jïh sinsitnesne åahpenidh.

Åarjelsaemien gærjabusse lij tjöödtjestamme stasjovnesne daan sjïekenisnie. Daesnie Kronprinsessa goevtesen åvtehkem råaki, Sølvi Riise jïh vuejije John Kappfjell, mij gærjabussen bïjre soptsesti.

Nordlaanten fylhkengærjagåetie dïhte mij gærjabussem jåhta. Dïhte 14 tjïeltine vuaja åarjelsaemien dajvesne Nordlaantesne jïh Noerhte-Trööndelagesne, jïh Luspesne Sveerjesne. Åarjelsaemien lea gaajh joekehts dejstie jeatjah saemien gielijste, jïh ryöknesåvva goh gaajh håvhtadihks.

#Minbok

Såemies mah tvitredieminie lidteratuvrem vielie ååntjestellieh goh mubpieh, jïh Kronprinsessa Mette-Marit golme dejstie gaavnesji daan iehkeden juktie dejgujmie soptsestalledh: Anette Garpestad, Esther Moe jïh Vidar Kvalshaug. Ektesne dah lidteratuvrem jïh sosijaale meedijah digkiedin.

Jeenjesh leah sijjen bööremes lohkemedååjresh Twitterisnie juakeme daan biejjien. Jåerhkieh hashtaggem #minbok nuhtjedh juktie gærjaraerieh jïh lohkeme-aavoem geerjehtidh lohkijijstie lohkijasse abpe laantesne.